απαμίνωση

Χημική μεταβολή με την οποία ένα οργανικό μόριο που περιέχει την αμινική ομάδα -NH- μετατρέπεται σε μια νέα ένωση, στην οποία η ομάδα αυτή δεν υπάρχει πια. Τρόποι α. υπάρχουν στο πεδίο τόσο της κλασικής οργανικής χημείας όσο και της βιοχημείας, όπου αποτελούν ένα σημαντικό κεφάλαιο του μεταβολισμού των πρωτεϊνών. Στην οργανική χημεία, για την απλοποίηση καθορισμένων συνθέσεων, γίνεται επωφελής χρήση της ισχύος προσανατολισμού της αμινικής ομάδας -ΝΗ₂. Στη βιολογική χημεία, η α. είναι βασική διαδικασία με την οποία πραγματοποιείται η διάσπαση των αμινοξέων. Οι πρωτεΐνες πράγματι μεταβολίζονται στη συσκευή χώνευσης με μια σειρά από αντιδράσεις διάσπασης ωσότου φτάσουμε στα αμινοξέα. Αυτές οι τελευταίες ενώσεις, όταν εισαχθούν στην κυκλοφορία του αίματος, θα ακολουθήσουν δύο δρόμους σαφώς διαφορετικούς. Το κύριο μέρος των αμινοξέων αυτών θα έχει αποστολή να προμηθεύσει τα βασικά στοιχεία για την ανάπτυξη του οργανισμού, για την ανανέωση ή την αποκατάσταση της κυτταρικής δομής και για τη διατήρηση της ισορροπίας των διαφόρων ενζυματικών μηχανισμών που ρυθμίζουν τον γενικό μεταβολισμό. Αφού ικανοποιηθούν αυτές οι ουσιώδεις πλαστικές απαιτήσεις, όλα τα επιπλέον αμινοξέα που διατίθενται στον οργανισμό υποβάλλονται σε μια μεταβολή της α. Με αυτό τον τρόπο, αφού απομακρυνθεί η αμινική ομάδα -ΝΗ₂ από τα αμινοξέα, θα παραμείνει μια ανθρακούχα ένωση που δεν θα είναι πια πρωτεϊνικού τύπου, αλλά υδατανθρακικού, η οποία θα χρησιμεύσει για ενεργειακούς σκοπούς. Ο μηχανισμός με τον οποίο γίνεται η α. των αμινοξέων στον άνθρωπο και στους ανώτερους οργανισμούς είναι οξειδωτικού τύπου: ένα μόριο αμινοξέος και ένα άτομο οξυγόνου παράγουν ένα κετονοξύ και ένα μόριο αμμωνίας. Στον άνθρωπο, αυτή η τελευταία μετασχηματίζεται από το συκώτι σε ουρία, η οποία αποβάλλεται με τα ούρα. Στους κατώτερους οργανισμούς γίνεται η υδρολυτική α. η οποία προκαλεί τον σχηματισμό ενός οξυοξέος. Οι α. που γίνονται στους ζώντες οργανισμούς είναι ενζυματικές αντιδράσεις. Άλλο παράδειγμα βιολογικής α. είναι αυτή που οφείλεται σε ειδικούς βακτηριδιακούς μικροοργανισμούς που ζουν είτε στο εξωτερικό είτε στο εσωτερικό των ανώτερων οργανισμών. Αυτοί, με μια σειρά από αρκετά πολύπλοκες ενζυματικές αντιδράσεις, κατορθώνουν να απομονώσουν τα αμινοξέα (πολύ συχνά η αντίδραση αυτή συνδυάζεται με την αντίδραση της αποκαρβοξυλίωσης). Μερικά από τα προϊόντα αυτών των αντιδράσεων θεωρείται πως είναι πολυτοξικά και, αν εισχωρούσαν στην κυκλοφορία του αίματος, θα μπορούσαν να προκαλέσουν σοβαρές ανωμαλίες στον οργανισμό. Αυτά τα παραπροϊόντα όμως μεταβολίζονται από το συκώτι, μέσα στο οποίο μετατρέπονται σε προϊόντα αβλαβή που αποβάλλονται με τα ούρα.